KKTC Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Bütçe ve Plan Komitesi, 2017 yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nı kabul ederek meclis genel kuruluna göndermiştir. Bütçe tasarısı genel olarak değerlendirildiğinde, KKTC ekonomisinin ve sosyal hayatının mevcut sorunlarının 2017 yılında da çözümsüz kalacağı, gerçek anlamda bir reforma ihtiyaç duyulan alanlarda iyileştirme yapmak için kaynak tahsis edilmediği görülmektedir.

2017 Mali Yılı Bütçe yasa tasarısının bir önceki yıla göre %10,46’lık artış öngörüsü ile hazırlanmıştır. DPÖ tahminlerine göre 2017 yılı için beklenen enflasyonun %6 olduğu dikkate alındığında, bütçenin reel olarak % 4.4 oranında artacağı söylenebilirse bile, son zamanlarda meydana gelen döviz kuru artışlarının yarattığı enflasyon beklentisi DPÖ tahminlerinin çok üzerindedir ve bütçe için tasarlanan rakamlar şimdiden işlevsiz hale gelmiş demektir. 2016 yılının Kasım ayı itibariyle enflasyon oranı, 2017 yılı için beklenen %6 oranındaki enflasyon oranının da üzerinde %7.36 olarak hesaplanmaktadır.

2017 bütçesinde bütçe açığının %48 oranında düşmesi öngörülmüş olmasına karşın, yine döviz artışından kaynaklanan etkilerin bunu da anlamsız hale getirmesi kuvvetle olasıdır. 2017 bütçe yasa tasarısında yerel gelirlerin % 18.83 oranında artırılması öngörülmüşken, son ekonomik gelişmelerle birlikte, bütçe dengelerinin korunmak istenmesi halinde bu artışın çok daha yüksek oranda gerçekleştirilmesi ve kamusal hizmetlerin fiyatlarına yüksek oranlı zamlar yapılması ayrıca devletin vergi, fon veya diğer isimler altında piyasadan artan oranda vergi toplaması gerekecektir. Fiyat İstikrar Fonu için 2017 yılında öngörülen artış yüzde 23,24’tür. Yani öngörülen fiyat istikrar fonu geliri 744 milyon TL’dir. Yükselen kurlarla birlikte daralması beklenen iç piyasadan böyle bir kamu geliri elde edilmeye çalışılmasının yıkıcı etkilere sahip olacağı konusunda peşinen uyarıcı olmak gerekmektedir. Döviz kurlarındaki bu gelişmelerin devam edeceği öngörüleri dikkate alındığı zaman, bütçe dengesini koruyabilmek için devlet harcamalarında ciddi bir tasarruf gerekeceğinin altını da peşinen çizmek yerinde olacaktır.

2017 Bütçe Yasa Tasarısı, KKTC’nin kronikleşmiş mali sorunlarına henüz daha çözüm üretilememiş olduğunu göstermesi bakımından da öğreticidir. KKTC’nin birikmiş iç borç tutarı 5 milyar TL ve bunun yıllık faiz gideri 500 milyon TL dolaylarında iken, bu faizin ödenmesinin bile hedeflenmemiş olması devletin piyasadan para çeken ve para kıtlığına neden olan en önemli kurum olduğunu yeniden kanıtlamaktadır. Hatırlatmak isteriz ki, KKTC devleti, birikmiş iç borçlarını ödemek ve bu kaynağın ekonomik büyüme için kullanılabilir hale gelmesini sağlamak için gerekli önlemleri almak ve bütçelerini buna göre düzenlemek sorumluluğu ile karşı karşıyadır. Ne yazık ki, 2017 Bütçe Yasa Tasarısı’nda da bunun işaretlerine rastlanamamıştır.

KKTC’nin en önemli sorunlarından biri devlet kaynaklarının büyük oranda personel maaşlarına ve maaş nitelikli cari transferlere harcanmasıdır. Bu harcamaların büyüklüğü nedeniyle okullarımız eğitim yapılamaz; hastanelerimiz hizmet veremez; yollarımız kullanılamaz durumdadır. Örneğin sağlığın toplam bütçe içerisindeki payı %6.5’dir. 2017 Bütçe Yasa Tasarısı çalışmaları sırasında bu sorunun nasıl giderilebileceğine dair bir çalışma görememiş olmak bizleri derinden üzmüş ve gelecek hakkında umutlu olmamızı engellemiştir. Bu sorunun bir yılda giderilmesi mümkün olmamakla birlikte, sorunu görmezlikten geldiğimiz her yıl büyük bir kayıp olarak yaşanmakta ve sorunun derinleşmesine yardımcı olmaktadır.

2017 bütçesinde öngörülen gelirlerin yüzde %23.3’ü TC yardım ve kredilerinden oluşmaktadır. Toplamda 1,162 milyon TL olan bu desteğin, reform destek ödeneği ise 200 milyon TL olarak öngörülmektedir. Söz konusu destek Yapısal Dönüşüm Programı’nda öngörülen reformlarla ilişkilendirilmiş olduğu için hükümetin programa bağlılığı da çok büyük önem taşımaktadır. Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Sayın Serdar Denktaş, bütçe çalışmaları sırasında 2016 yılında kullanılamayan TC yardım ve kredilerinin miktarını 316 milyon TL olarak açıklamıştı. Benzer bir durumla 2017 yılında da karşılaşamamak için Türkiye ile imzalanan programın titizlikle izlenmesi ve 2017 yılında planlanan projelerin zamanında gerçekleşmesi için gerekli girişimlerin ivedilikle yapılması gerekmektedir.

Kamu kaynaklarının ekonomik büyüme odaklı, mali disiplin de gözetilerek en verimli ve etkin bir şekilde kullanılmasının sağlanması ile yapısal sorunlara kaynaklık eden unsurları ortadan kaldıracak reformların hayata geçirmek KKTC’nin mali sorunlarını hafifletme ve kamusal hizmetleri daha etkin hale getirme konusunda kritik bir rol oynayacaktır. 2017 yılı bütçe yasa tasarısı ile ilgili tartışmalar ve bütçe uygulamaları bu hassasiyetle izlenmeye devam edilecektir.

Ekonomi alanında faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri olarak, toplumumuzun içerisinden geçtiği süreç açısından ciddi endişeler taşımaktayız. Okullarda ve kamu sektöründeki grev ve eylemlerin artarak devam ettiği, hükümetin toplumsal mutabakat ve katılımcılık ilkelerinden uzak davranışlar sergilediği ve bazı çevrelerin siyasi fırsatçılık yaptığı bu dönem içerisinde aklıselim davranarak toplumumuzun ihtiyaç duyduğu politikaları hayata geçirilmesini sağlamamız gerekmektedir.

Toplumun beklentisi, geçtiğimiz haftalarda Girne Dağ yolunda gerçekleşen elim trafik kazası sonrasında bu tip kazaların tekrarlanmaması ve kazaların minimize edilmesi yönünde bilimsel gerçeklere dayalı çalışmaların hayata geçirilmesidir.

Bu gerçekler ışığında Kıbrıs Türk toplumunun ekonomi sektörlerini temsil eden sivil toplum örgütleri olarak toplumsal huzurun tesis edilmesi, ekonomik ve sosyal hayatın normalleşmesi açısından aşağıdaki hususların hayata geçirilmesi gerektiğine inanmaktayız:

1. Ehliyet düzenlemelerinin, yol standartlarının ve trafik güvenliğinin AB standartlarına getirilmesi sağlanmalı ve trafiğimizin AB standartlarına ulaştırılması konusunda strateji ve eylem planı hazırlanmalıdır.
2. TC kaynaklı yol altyapı projelerinin etkin kullanılamadığı ve projelerin kamunun kapasite yetersizliğinden hayata geçirilemediği iddia edilmektedir. Proje hazırlanması konusunda üniversite veya özel sektörden destek alınması değerlendirilmelidir. Bu kapsamda yol-trafik altyapısı için ayırılan TC ve yerel kaynakların şeffaf, denetlenebilir, hesap verebilir ve profesyonel bir şekilde yönetilmesi sağlanmalıdır. Bu süreç içerisinde ekstra yatırımlar için kaynağın yetersiz olması durumunda bu bilgi tüm kamuoyuyla paylaşılarak, paydaşların katkı sağlayabileceği platformlar kurulmalıdır. Biz ekonomik örgütler olarak mevcut kaynakların etkin kullanımının sağlandığı bir ortamda elimizi taşın altına koymaya hazır olduğumuzu ifade ederiz.
3. Türkiye ile ekonomik ilişkilerin ve özellikle bankacılık sektörünün yakın çalışmasının getireceği pratiklikler önemli olsa da, KKTC’de yaşayan insanların ihtiyaçları dikkate alınarak, özellikle okul ve işe gidişlerde mesai saatlerini değiştirmek yerine eskiden olduğu gibi kış saati uygulamasına (Doğu Avrupa saat dilimi GMT +2) geçilerek, saatlerin bir saat geri alınması değerlendirilmelidir. Kıbrıs coğrafyasında yıllardır bilimsel temellere dayalı olarak uygulanan, bu coğrafyadaki insanların alıştığı ve doğal kabul edilen kış saati uygulamasının geri getirilmesi siyasi bir konu değil, bilimsel ve sosyal bir gerekliliktir.
4. Trafikte etkin denetim mekanizmalarının kurulması, yük araçlarında tonajların kontrol edilmesi ve yol yapımlarında şartnamelerin yerine getirilip getirilmediğinin denetlenmesi düzenli olarak yapılmalıdır.
5. Ağır vasıtaların trafiğe çıkış saatleri ile ilgili yeni düzenleme çözüm üretmek bir yana yeni sorunlar yaratmaktadır. Düzenleme gözden geçirilerek, bu tip araçların tüm yollardan kamu mesailerine göre men edilmesi değil, tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi özellikle belirli saatlerde şehir merkezlerine girişlerine yönelik düzenleme getirilmeli ve denetlenmelidir.Devam eden fakat istimlak problemleri nedeniyle tamamlanamayan ve trafik yoğunluğunu önemli derecede rahatlatacak yol projelerinin acilen tamamlanması için çözüm üretilmelidir. Bununla birlikte vakit kaybedilmeden ağır vasıta sürücü ehliyetlerinin AB standartlarına uygun olarak düzenlemesine öncelik verilmeli, bu konuda teknik destek alınmalıdır.

6. Ülkedeki güvenli olmayan tüm yollar başta Girne dağ yolu olmak üzere , bozuk yerler tamir edilerek yol güvenliği sağlanıncaya kadar kontrollü olarak trafiğe açılması sağlanmalıdır .

Üzülerek görülmektedir ki iktidarda hangi partiler olursa olsun trafik kazaları artmakta ve bu sorunlara kalıcı çözümler bulunamamaktadır. Bu kapsamda trafikte kaybettiğimiz genç-yetişkin tüm insanlarımız için birbirimizle kavga etmek yerine, el birliğiyle hep birlikte bir şeyler yapmaz isek daha fazla canımızı kaybetmemiz ne yazık ki olasılık dışı değildir.   Kıbrıs Türk toplumunun ekonomi sektörlerini temsil eden sivil toplum örgütleri olarak hükümete ve kamuoyuna bu bilinç içerisinde hareket edilmesi gerektiğini hatırlatmak istiyoruz. Bizler trafikte kapsamlı bir çözüm için her türlü desteği vermeye hazır olduğumuzu ifade ederiz.

Kamuoyuna saygı ile duyurulur.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası

Kıbrıs Türk İnşaat Müteahhitleri Birliği

Kıbrıs Türk Sanayi Odası

ÖZEL SEKTÖR ÇALIŞMA SAATLERİNDE BİR DEĞİŞİKLİK SÖZKONUSU DEĞİLDİR

Son yaşanan ve hepimizi acılara boğan trafik kazasının ardından oluşan infial nedeniyle Bakanlar Kurulu peşpeşe bazı kararlar almakta ve açıklamalar yapmakta, bu da hem çeşitli tepkilere hem de karmaşaya yol açmaktadır. Bu çerçevede hükümetin kamudaki çalışma saatlerine ilişkin son aldığı karar ve özel sektördeki çalışma saatleri hakkında da çalışma başlatıldığı haberleri, gerek kamuda gerekse özel sektörde Pazartesi sabahı ne olacağına dair büyük bir kafa karışıklığına yol açmıştır.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası olarak Çalışma Bakanı Sayın Ersan Saner ile doğrudan iletişime geçerek bu konuda yaşanılan sıkıntıları ve iş dünyasının hassasiyetlerini aktardık. Sayın Bakan yürüttükleri çalışmaya göre 5 Aralık-1 Mart döneminde  sadece bankacılık-finans, bilgi işlem ve ofis tipi işyerlerinin mesai saatlerinin 8:30-17:30 arasında olacağını; ticaret, hizmet, sanayi ve diğer sektörlerdeki çalışma saatlerinin değişmeyeceğini aktarmıştır.

Bilindiği üzere, özel sektördeki çalışma saatlerine ilişkin son düzenleme  Bakanlar Kurulu tarafından 11 Ağustos 2014 tarihinde alınmış ve buna göre bazı iş kolları dışında tüm sektörlerdeki açılış ve kapanış saatleri serbest bırakılmıştı. Örneğin, gıda ürünleri, içecek, tütün ve içki gibi malların perakende ticaretini yapanlar, çiçekçi, gazete bayi ve büfelerın saat 24.00’e kadar açık kalabileceği bu yasayla düzenlenmişti. Bu doğrultuda özel sektörün çalışma saatlerine ilişkin herhangi bir değişiklik sözkonusu değildir. Özel sektördeki iş yerleri bir önceki haftada olduğu gibi Pazartesi de kendi açılış ve kapanış programlarını takip edeceklerdir.

Odamız süreci yakından takip etmeye ve çalışma hayatının ekonominin ihiyaçları gözetilerek düzenlenmesi için katkı koymaya devam edecektir.

Yarın (3 Kasım Çarşamba) yapılması planlanan “Elektrikte Enterkonnekte Sistem” konulu bilgilendirme toplantımız 16 Kasım Çarşamba saat 17:00’ye ertelenmiştir.

16 Kasım’da Odamızda yapılacak olan etkinlik Ekonomi ve Enerji Bakanı Sn. Sunat Atun ve Oda Başkanımız Sn. Fikri Toros’un açılış konuşmalarıyla başlayacaktır. Panelde ayrıca Elektrik Mühendisleri Odası Başkanı Mert Girgen, Kıb-Tek Müdürü Gürcan Erdoğan ve Akademisyen Murat Fahrioğlu da birer konuşma yapacaktır. Etkinliğimiz soru-cevap kısmının ardından tamamlanacaktır.