Kıbrıs Türk Ticaret Odası, Toprak Ürünleri Kurumu’na “katkı” adı altında 87 adet ithal ürünü üzerinden %3 ek fon tahsil edilmesi yönündeki 18 Ağustos 2016 ile  8 Eylül 2016 tarihli Bakanlar Kurulu kararlarının Anayasaya aykırı olduğu nedeniyle iptallerini talep etmiştir. Oda ayni zamanda dava neticeleninceye kadar  kararların uygulanmasının durdurulması için bir ara emir müracaatında bulunmuştur.

Kıbrıs Türk ekonomisine ve kamusal hizmetlere olumlu katkıları olması öngörülen 2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı uygulamalarının izlenmesi çalışmaları, bu programın gerçekte uygulanmadığını bir kez daha ortaya koydu.

Kıbrıs Türk ekonomisinin yaşadığı sorunların büyük ölçüde hazırlanan programların kararlılıkla ve bütünlüklü olarak uygulanmamasından kaynaklandığını geçen yıllar içinde her fırsatta dile getiren Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2016-2018 yıllarında uygulanmak amacıyla oluşturulan Yapısal Dönüşüm Programı’nı daha etkili bir şekilde takip etmek amacıyla bir İzleme Komitesi oluşturmuş bulunuyor. İzleme komitesinin Eylül ayının ilk haftası itibariyle yaptığı saptama, programın uygulanmasında sadece gecikmeler yaşanmadığını ayni zamanda ileriye dönük etkileri olacak yetersizlikler olduğunu ortaya koymuştur.

Haziran Programı Henüz Uygulanmadı

2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı uygulama takvimine göre Haziran-2016 ayında yapılması gerekenler aradan geçen süreye karşın hala gerçekleştirilmemiştir.

1. Haziran ayında gerçekleşmesi gereken, Muhasebe Denetim ve Meslek Yasası tasarısı KKTC Cumhuriyet Meclisi’nde bekletilmektedir.
2. Eğitim sisteminin yeniden düzenlenmesi bakımından büyük önem taşıyan ve burs harcamalarını azaltacak şekilde yeni burs kriterleri belirlenmesini gerektiren Burs Tüzüğündeki değişiklikler, ders yılı başlamış olmasına karşın gerçekleştirilmemiştir. Bu tüzük ile birlikte yürürlüğe girmesi gereken Yüksek Öğrenim Kredi Tüzüğü için de çalışmalar devam etmektedir.
3. Çalışma hayatını etkileyen istihdam sorunlarının hafifletilmesi için af nitelikli düzenlemeler yapılabildiği halde, bu alandaki sıkıntıları uzun vadeli olarak azaltmayı hedefleyen ve programın bir parçası olarak 2016 yılının Haziran ayında uygulamaya konulması gereken İstihdam Strateji ve Eylem Planı uygulamaya konmamıştır. Dünya Bankası uzmanları, ilgili bakanlıklar ve ekonomik örgütler ile çalışmalar devam etmesine karşın sonuç alma konusunda yetersiz kalınmıştır.
4. Çeşitli meslek alanlarındaki uygulamaları etkilemesi ve etkinleştirmesi beklenen Mesleki Yeterlilik Yasası ile ilgili çalışmalar da olması gerekenden yavaş bir şekilde sürmekte ve büyük bir gecikmeye neden olunmaktadır.

Ağustos-2016 Programı

2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı’nda Temmuz ayında gerçekleştirilmesi gereken uygulama bulunmazken, Ağustos ayında eğitim sistemine ilişkin önemli uygulamalar yapılması, Eğitim Eylem Planı’nın yürürlüğe girmesi, Eğitim Bakanlığı’nda norm kadroya geçilmesi ve mevcut öğretmenlerin buna göre görevlendirilmeleri gerekmekteydi. Kıbrıs Türk Ticaret Odası görevlilerinin saptamalarına göre, yeni ders yılı başlamadan yapılması gereken bu uygulamalar, Ağustos ayı geride bırakılmış olmasına ve yeni ders yılının Kurban Bayramı’ndan hemen sonra başlayacak olmasına karşın yapılmamıştır. Bu gecikmeyi, aslında bir aylık değil, bir yıllık gecikme olarak değerlendirilmek gerekmektedir.

Tarım alanındaki tartışma ve olumsuzluklara karşın, 2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı’nda tarım sektörü için öngörülen uygulamalarda da takvime uyulamadığı saptanmıştır. 2016 yılının Ağustos ayında 2017-2020 yılları arasında uygulanacak Tarım Master Planı’nın yayınlanması öngörülmüş olmasına karşın böyle bir plan yayınlanmamıştır. Bu gecikmeye karşın, Tarım Strateji Belgesi başlığı ile bir belge yayınlanmış ve tarım alanında yapılması düşünülenler kamuoyu ile paylaşılmıştır.

Tarım Master Planı ile Tarım Strateji Belgesi ilişkisi tam olarak belirlenememiş olmakla birlikte, bu belgenin Tarım Master Planı yerine kullanılmak isteneceği dikkate alındığı zaman, tarım alanında Yapısal Dönüşüm Programı’nın özüne ve amaçlarına uygun eylemler öngörülmediği saptanmıştır. Toprak Ürünleri Kurumu, SÜTEK ve Cypruvex gibi tarımsal ürün alım-satımında faaliyet gösteren kamu kurumlarının “müdahale kurumu” olarak organize edileceğinden söz edilirken bunun tarımsal ürün piyasalarını nasıl etkileyeceği ve bu piyasaların gelişimine katkısının ne olacağı konusunda bir açılıma rastlanmamıştır.

Eylül ayı faaliyetleri

2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı, Eylül-2016 ayında aşağıdaki faaliyetlerin yapılmasını öngörmektedir:

1. Kayıt dışı ekonomi ile mücadele eylem planının hazırlanması
2. Üniversitelerin yeterlilik şartlarının belirlenmesi ve her üniversitenin bu şartları karşılayıp karşılamadığının denetlenmesi
3. Toplu taşıma sisteminin hukuki altyapısının tamamlanması
4. Faktoring, finans kiralama ve Finansman Şirketleri Yasasının çıkarılması

Bütün bu çalışmaların hayatımızı ne denli yakından ilgilendirdiği herkesin malumu olmalıdır. Buna karşın, Yapısal Dönüşüm Programı uygulama takvimine göre Eylül-2016 ayında gerçekleştirilmesi gereken bu faaliyetler ile yeterli bir hazırlık saptanamamıştır. Eylül ayında tatil günlerinin fazlalığı bu gecikmeye bir bahane olarak ileri sürülebilecek olmasına karşın, hazırlanan takvimlere uyulmamasının böyle bahanelerle haklı gösterilmeye çalışılması elbette kabul edilemezdir.

Gecikmelerin bedeli

Kıbrıs Türk halkı ve ekonomisi, yıllardan beri hazırlanan ama uygulanmayan program ve takvimlerle yaşamaya adeta mahkum edilmiştir. Bu programların uygulanmaması, Kıbrıs Türk ekonomisinin gelişimine darbe vururken, Kıbrıs Türk siyasetinin itibar kaybetmesine ve sonuçta Kıbrıs Türk demokrasisinin de yara almasına neden olmaktadır.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası, 2016-2018 Yapısal Dönüşüm Programı uygulamalarındaki gecikmelerin de bu olumsuz sonuçları pekiştireceğine inanarak program uygulamalarını izlemeye ve uygulamaların öngörülen süreler içinde gerçekleşmesi için katkı koymaya devam edecektir.

KKTC Hükümeti, gerek ziyaretçi izni, gerekse ikamet izni, iş kurma izni veya çalışma izni ile ülkemize gelip herhangi bir nedenle kurallara uymayarak cezaya çaptırılmış olanların cezalarını ödeme koşullarını değiştirmiş ve bu anlamda “af” sayılacak yeni bir uygulamaya imza atmıştır.

Af niteliği taşıyan her yeni düzenleme, yakın geçmişte söz konusu kurallara uyarak yükümlülüklerini yerine getirenleri adeta cezalandırmakta bu haliyle büyük adaletsizliklere yol açmaktadır. Bu haksızlığı dengeleyebilmek adına yükümlülüklerini zamanında yerine getirmek için, borçlanma dahil çok sayıda özveride bulunanlar için bazı yeni imkânlar sağlanmalı, bu kurum ve vatandaşlar ödüllendirilip teşvik edilmelidir.

Bu adaletsizliğe rağmen,  yeni düzenleme iş gücü piyasasında ihtiyaç duyulan esnekliği artıracak, tıkanan işlerin önünü açacak ve mağdur olan çalışanların mağduriyetlerini gidermelerine imkan verecektir. Dolayısıyla pek çok iş insanı ve çalışan tarafından memnuniyetle karşılanacak hükümler içermektedir. Geniş bir çerçeveden bakıldığında devletin sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerini zamanında yerine getirememesinin işletmeleri nerdeyse iflasa sürüklediği ve, çok sayıda çalışanın da mağdur olduğu unutulmamalıdır. Sadece Oda üyelerimiz arasında 9-17 Haziran 2016 tarihleri arasında yapmış olduğumuz araştırmada üyelerimizin yaklaşık 14 milyon TL tutarında kamu kurumlarından alacaklı olduğunu tespit etmiştik.

Bu çelişik durum, ülke sorunlarına çözüm üretemeyen yasal düzenlemelerin kısa ömürlü olmaya mahkum olduklarını ve hem işverenler hem de çalışanlar için adaletsizlik ürettiklerini yeniden kanıtlamıştır. Bu kapsamda çalışma ve ikamet için alınan harçlar ve bunla ilgili bürokratik süreçler bütünlüklü olarak gözden geçirilmelidir.  Yasal düzenlemelerin uzun ömürlü olabilmesi, uygulamaların yerleşip bir gelenek halini alabilmesi ve bu düzenlemelerden doğan yüklerin herkes tarafından eşit olarak paylaşılabilmesi için makul ve gerçekçi olmaları gerektiği bu örnekle bir kez daha kanıtlanmıştır.

Sonuç olarak, devletin işleyişinden kaynaklanan sebeplerle açılan sosyal ve ekonomik yaraları ivedilikle kapatmak için alınan bu af kararını hukuğa aykırı olmadığı sürece olumlu bulmaktayız. Bu aftan, zorda kalan işletmelerin yanı sıra mağdur olan çok sayıda çalışan ve aileleri de yararlanacaktır. Bunun gerçekten son af  olabilmesi için önemli olanın devletin kendi yasalarının gereğini zamanında yaparak böylesine sistem dışı gereksinimlere ihtiyaç duyulmaması olduğunun altını çizeriz.

Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Sayın Serdar Denktaş Mali Yardım Tüzüğü çerçevesinde sivil toplum örgütleri için ayrılmış fonlardan yararlanan kurumların listesini kamuoyunun dikkatine getirerek, Avrupa Birliği’nden katkı alan sivil toplum kuruluşlarından ve Avrupa Birliği’nden bilgi talep etmiştir.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası halihazırda bir gazetenin yayını üzerine 16 Ağustos 2016 tarihinde bir basın toplantısı düzenleyerek Avrupa Birliği fonlarıyla desteklenen ve Güney’den Kıbrıs Ticaret ve Sanayi Odası (KEBE) ile birlikte yürüttüğümüz Leading By Example projesi hakkında kapsamlı bir sunum yapmış ve alınan kaynakların hangi şekilde kullanılmakta olduğunu kamuoyu ile paylaşmıştı.

Mali Yardım Tüzüğü çerçevesinde yapılan altyapı, AB uyum çalışmaları, sivil toplumun güçlendirilmesi gibi çeşitli alanları kapsayan her türlü destek KKTC makamlarının bilgisi, katkısı ve onayı çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu gerçeğe rağmen kamuoyuna açık olan bilgilerin sanki yeni açığa çıkarılmış gibi sunularak kafalarda soru işaretleri yaratılmaya çalışılması üzüntü vericidir.

Kıbrıs sorununun geldiği bu kritik aşamada toplumda kamplaşmalar yaratmak, devlet kurumlarının denetiminde olan kamuoyuna açık bilgileri suçlayıcı ifadelerle paylaşarak demokratik çoğulcu yapımızın önemli unsurları sivil toplum kuruluşlarını herhangi bir ayrım yapmadan zan altına koymaya çalışmak toplumsal bütünlüğümüze zarar vermektedir.

Başta Sayın Başbakan Yardımcısı olmak üzere kamusal görev yüklenen herkesi sorumluluk içinde davranmaya ve sivil toplumla işbirliği içinde hareket etmeye davet ederiz. Hükümet edenlerin önceliği toplumu bölmek değil, olası bir çözümde Kıbrıs Türk halkının çıkarlarının korunması ve ekonomimizin maksimum fayda sağlayabilmesi için Yapısal Dönüşüm Programı’ndaki hedefleri tutturmak ve Kıbrıs görüşmeleri çerçevindeki uyum çalışmalarını halkımızın lehine yürütmek olmalıdır.